Biểu diễn võ thuật - nét độc đáo ở Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc
Trong nghi lễ hội quân trên sông Lục Đầu tại Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc, nhân dân và du khách đặc biệt ấn tượng với màn biểu diễn võ thuật của hàng trăm võ sinh môn phái Nhất Nam. Vậy tại sao võ thuật lại xuất hiện trong lễ hội này?
Lễ hội quân là nghi thức không thể thiếu tại mỗi kỳ Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc.Nhất Nam - võ của người Việt
Trong rất nhiều môn võ cổ truyền tại Hải Phòng từ xưa đến nay, tại sao những người làm lễ hội trước kia lại chọn Nhất Nam để biểu diễn trong Lễ hội quân? Giải thích nhận được nhiều sự đồng tình, do đây là môn võ thuần Việt, do người Việt Nam sáng tạo và phát triển, hầu như không bị pha trộn với những môn võ ngoại lai khác.
Cách đây hơn 7 thế kỷ, khi Đại Việt và Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn ra lời hiệu triệu toàn dân đánh giặc, những ngư dân từ khắp nơi đã thu lưới đánh cá, khoác lên mình tấm áo chiến binh, buông mái chèo để cầm binh khí kéo về Lục Đầu hội quân nghe kế sách đánh quân Nguyên Mông hung hãn.
Trong 3 lần đánh giặc Nguyên Mông và năm 1258, 1285 và 1288, từ những thế võ dân tộc và bằng khí thế Sát Thát ngút trời, quân dân Đại Việt đã đẩy lùi đội quân hùng mạnh từng chinh phạt và làm khuynh đảo bao quốc gia từ Á sang Âu để bảo toàn bờ cõi ngàn đời.
Và để chọn một môn võ xuất hiện trong lễ hội mùa thu ở đền Kiếp Bạc - nơi đóng đại bản doanh cũng là nơi yên nghỉ, thờ tự của Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn hẳn chỉ có Nhất Nam là phù hợp hơn cả.
Nhất Nam được chọn để biểu diễn trong lễ hội do đây là môn võ thuần Việt, do người Việt Nam sáng tạo và hầu như không bị pha trộn với các môn võ khác.Võ Nhất Nam tương truyền có từ thời Hai Bà Trưng ở vùng Thanh Nghệ (Thanh Hóa - Nghệ An ngày nay). Không chỉ là thế võ tự vệ, đẩy lùi thú dữ bảo vệ mùa màng, Nhất Nam còn luôn đồng hành cùng đất nước trong các cuộc kháng chiến bảo vệ bờ cõi nước Nam.
Điển hình nhất là trong lần vua Quang Trung lệnh xuất quân ra Bắc đại phá quân Thanh. Trong đoàn quân áo vải ấy có hàng nghìn võ sinh võ Hét (tiền thân của võ Nhất Nam) ở vùng châu Ái, châu Hoan (khu vực Thanh Nghệ) đã anh dũng chiến đấu và hy sinh. Cũng chính vì thế, ngày mồng 5 tháng Giêng âm lịch hằng năm (ngày chiến thắng Ngọc Hồi - Đống Đa của nhà Tây Sơn) được lấy làm ngày giỗ Tổ môn phái Nhất Nam.
Theo tiến sĩ Lê Duy Mạnh, Phó trưởng Ban Quản lý di tích Côn Sơn - Kiếp bạc (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch), ở lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc, phần biểu diễn võ thuật thường tái hiện lại trận đồ Hưng Đạo vương bày để bắt tướng Phạm Nhan của quân Nguyên Mông trên sông Lục Đầu. Tuy vậy, qua màn biểu diễn võ thuật của các võ sinh, nhân dân và du khách như được thấy hào khí Đông A từ hàng trăm năm trước hội tụ về đây, dưới bầu trời xanh Vạn Kiếp, trên dòng Lục Đầu cuồn cuộn sóng xô.
Dòng sông này là chứng nhân cho những chiến thắng vang dội, quan trọng bậc nhất của triều Trần đẩy lùi quân Nguyên Mông để bảo toàn giang sơn xã tắc.
Các võ sinh môn phái Nhất Nam được tuyển chọn kỹ càng để biểu diễn ở Lễ hội quân.Âm vang Vạn Kiếp, hùng khí Lục Đầu
Không có ghi chép chính thức nào về thời gian xuất hiện Lễ hội quân trong khuôn khổ Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc, nhưng các cụ già ở đây cho biết từ nhỏ khi vào hội đều thấy Lễ hội quân, còn gọi là Lễ rước thủy.
Lễ hội quân tái hiện các màn giao tranh giữa quân dân nhà Trần và giặc Nguyên Mông trên sông Lục Đầu, trong đó có cuộc duyệt binh biểu dương lực lượng chuẩn bị kháng chiến ở Đông Bộ Đầu tháng 8 năm Giáp Thân (1284) và cuộc tập hợp 20 vạn quân ở Vạn Kiếp năm 1285 với quyết tâm Sát Thát, thể hiện hào khí Đông A, hào khí Lục Đầu.
Lễ hội quân có không gian chính là dưới sông Lục Đầu, trước đây có sự tham dự của các thuyền bè và ngư dân của một số làng chài Yết Kiêu, Thanh Hải, Kênh Giang (Hải Dương cũ); Trà Cổ, Móng Cái (Quảng Ninh); Cát Bà, Cát Hải, Thủy Nguyên (Hải Phòng). Thuyền được trang trí như thuyền chiến, có ngư dân mặc trang phục thủy binh nhà Trần. Khi pháo hiệu vang lên, các đoàn thuyền tiến về đoạn sông khu vực giữa lễ đài trong trống chiêng rộn rã, cờ rợp trời cùng tiếng quân reo làm dậy sóng Lục Đầu.
Các màn biểu diễn võ thuật trên bờ được phục dựng từ năm 2006, khi tỉnh Hải Dương cũ thực hiện đề án nâng cấp Lễ hội truyền thống Côn Sơn - Kiếp Bạc. Các đội múa lân - sư - rồng cùng hàng trăm võ sinh môn phái Nhất Nam, đội võ gậy Hội Xuyên (xã Gia Lộc) - quê hương danh tướng Nguyễn Chế Nghĩa, một tướng tài của Trần Hưng Đạo, biểu diễn các màn võ thuật.
Năm nay các màn biểu diễn võ thuật được chuẩn bị kỹ lưỡng để xứng tầm với quy mô lễ hội.Theo võ sư Ngô Mạnh Hùng, Trưởng môn phái võ Nhất Nam Hải Dương, môn phái đã nhận được thông báo của Ban tổ chức Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc 2025. Năm nay lễ hội diễn ra trong bối cảnh đặc biệt khi Côn Sơn - Kiếp Bạc được công nhận là di sản thế giới, Hải Dương và Hải Phòng hợp nhất, vì thế công tác chuẩn bị cho màn biểu diễn võ thuật của thầy trò môn phái Nhất Nam cũng được chuẩn bị kỹ càng, chu đáo hơn, xứng tầm với quy mô lễ hội.
Có gần 500 người thuộc môn phái Nhất Nam sẽ biểu diễn tại Lễ hội quân, gồm các khối: quyền (bộ pháp tay, bộ pháp bổ trợ tay), cờ nhỏ, cờ đại, giáo, đối luyện, binh khí (quyền, trường côn), giáo viên, chỉ huy, y tế, hậu cần.
"Các thành viên được tham gia biểu diễn tại lễ hội đều tỏ rõ trách nhiệm, vinh dự khi có mặt tại sự kiện quan trọng này. Các võ sinh được tuyển chọn kỹ càng, tập luyện bài bản, thuần thục từng động tác, ánh mắt, tiếng hô. Không chỉ mang đến Lễ hội quân một màn biểu diễn ấn tượng, hùng tráng, màn thể hiện còn là sự khẳng định vị thế của môn phái Nhất Nam - một trong những môn phái võ cổ truyền phổ biến rộng rãi nhất tại Hải Phòng hiện nay, có truyền thống lâu đời và được vinh danh là võ của người Việt", võ sư Ngô Mạnh Hùng nhấn mạnh.
Nguồn: Báo Hải Phòng